Moliyaviy piramida
Bu firibgarlik sxemasi bo‘lib, unda yangi ishtirokchilardan yig‘ilgan mablag‘lar oldingi ishtirokchilarga “daromad” sifatida taqdim etiladi.
Moliyaviy piramida orqali kiberhujumlar
Moliyaviy piramida — bu firibgarlik sxemasi bo‘lib, unda yangi ishtirokchilardan yig‘ilgan mablag‘lar oldingi ishtirokchilarga “daromad” sifatida taqdim etiladi. Bunday sxemalar odatda uzoq davom etmaydi, chunki yangi ishtirokchilar oqimi tugagach, piramida qulaydi. Kiberjinoyatchilar moliyaviy piramidalarni onlayn platformalar orqali keng tarqatadi, bu esa kiberhujumlarning bir turiga aylanadi.
Kiberjinoyatchilarning strategiyasi
Moliyaviy piramida sxemalarini kiberhujumga aylantirishda firibgarlar quyidagi usullardan foydalanadi:
-
Ijtimoiy tarmoqlarda reklama qilish.
-
Firibgarlar ijtimoiy tarmoqlarda katta foyda va’da qiluvchi reklama kampaniyalarini boshlaydi. “Minimal investitsiya bilan katta foyda” ko‘rinishidagi takliflar tarqatiladi.
-
Misol: “Bugun 100$ sarmoya qiling va bir hafta ichida 1000$ oling!”
-
-
Elektron pochta yoki xabarlar orqali fishing.
-
Moliyaviy piramida loyihasi haqida spam xabarlar yuboriladi.
-
Foydalanuvchilardan ro‘yxatdan o‘tish uchun shaxsiy ma’lumot yoki kartadan to‘lov qilish so‘raladi.
-
Misol: “Bizning loyihamizga qo‘shiling va do‘stlaringizni taklif qilib, mukofot oling!”
-
-
Soxta veb-saytlar.
-
Firibgarlar moliyaviy piramida loyihasini reklama qiluvchi professional ko‘rinishdagi veb-saytlar yaratadi.
-
Sayt foydalanuvchilarning shaxsiy ma’lumotlari va mablag‘larini o‘g‘irlash uchun ishlatiladi.
-
Misol: Veb-saytda “Sizning investitsiyangiz ko‘paymoqda” kabi yolg‘on ma’lumotlar ko‘rsatiladi.
-
-
Ommaviy axborot vositalarida yoki "influencer"lar orqali aldash
-
Mashhur shaxslar yoki soxta “muvaffaqiyatli ishtirokchilar” misolida firibgarlik reklama qilinadi.
-
Ular “men bu sxema orqali boyib ketdim” deyishadi.
-
Misol: YouTube’da: “Sarmoyamni ikki baravarga ko‘paytirgan loyiha bilan tanishing!”
-
-
Shoshilinch va’da va bosim Ishtirokchilarni tez qaror qabul qilishga majburlash uchun vaqt chegaralari qo‘yiladi.
-
Misol: “Taklif faqat bugun amal qiladi! Tezda qo‘shiling!”
-
Moliyaviy piramidalar qanday ishlaydi?
Moliyaviy piramidalar quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi:
- Boshida kichik foyda berish
-
- Yangi ishtirokchilardan kelgan mablag‘ning kichik qismi eski ishtirokchilarga “foyda” sifatida qaytariladi.
- Bu ishtirokchilar orasida ishonch hosil qiladi va ularni ko‘proq odamlarni jalb qilishga undaydi.
- Odamlarni jalb qilishga rag‘batlantirish
-
- Har bir yangi ishtirokchi o‘zining do‘stlarini yoki oilasini loyihaga qo‘shishga undaydi.
- Rag‘bat sifatida ularga bonuslar taklif qilinadi.
- Sxemaning qulashi
-
- Yangi ishtirokchilar oqimi tugagach, firibgarlar barcha mablag‘ bilan g‘oyib bo‘lishadi.
- Ko‘pchilik ishtirokchilar pulini yo‘qotadi.
Moliyaviy piramida orqali kiberhujumning maqsadlari
- Shaxsiy ma’lumotlarni o‘g‘irlash: Ro‘yxatdan o‘tish uchun foydalanuvchilarning shaxsiy va moliyaviy ma’lumotlari talab qilinadi.
- Pul o‘g‘irlash: Ishtirokchilardan to‘lovlar qabul qilinadi, ammo ular evaziga hech qanday foyda berilmaydi.
- Zararli dasturlar tarqatish: Soxta veb-sayt yoki havolalar orqali foydalanuvchilarning qurilmalariga zararli dasturlar o‘rnatiladi.
Aniqlash usullari
- Haddan tashqari katta foyda va’da qilinadi.
-
- “Sarmoyangiz bir oyda 10 barobar oshadi” kabi va’dalarga shubha bilan qarang.
- Ishtirokchilarni taklif qilish talabi
-
- Do‘stlaringizni yoki oila a’zolaringizni qo‘shish orqali daromad topishni taklif qilishadi.
- Rasmiy hujjatlar va manzil yo‘qligi
-
- Firibgar loyihalar odatda rasmiy hujjatlarsiz ishlaydi va kompaniya haqida aniq ma’lumot bermaydi.
- Soxta muvaffaqiyat hikoyalari
-
- Loyihaning “muvaffaqiyatli” ishtirokchilari haqida soxta ma’lumotlar tarqatiladi.
- Shoshilinch qaror qabul qilishga bosim
-
- “Taklif cheklangan vaqt davomida amal qiladi” degan xabarlar beriladi.
Himoyalanish usullari
- Realistik bo‘lmagan va’dalarga ishonmang: Katta daromad va’da qiluvchi sxemalardan uzoq turing.
- Hujjatlarni tekshiring: Loyihaning qonuniyligini isbotlovchi rasmiy hujjatlarni talab qiling.
-
Tanishlarning maslahatiga ehtiyot bo‘ling: Do‘st yoki oilangizdan bo‘lsa ham, taklifning ishonchli ekanligini o‘zingiz tekshiring.
-
Pul to‘lashdan oldin izlaning: Loyihaning tarixini va boshqa odamlarning sharhlarini tekshiring.
-
Maxfiy ma’lumotlaringizni bermang: Onlayn platformalar orqali karta raqami yoki shaxsiy ma’lumotlaringizni oshkor qilmang.
-
Moliyaviy maslahat so‘rang: Investitsiya qilishdan oldin mutaxassislar bilan maslahatlashing.
Misollar:
- Soxta kriptovalyuta piramidasi :
- Bir loyiha “Bizning yangi kriptovalyutamiz sizning sarmoyangizni ikki baravar oshiradi” degan va’da bilan chiqadi. Odamlar katta miqdorda mablag‘ni kiritadi, lekin keyinchalik loyiha yopilib ketadi.
- Ponzi sxemasi orqali aldash:
- Firibgarlar yangi ishtirokchilardan to‘plangan pulni eski ishtirokchilarga foyda sifatida beradi va bu jarayonni ishonchni oshirish uchun davom ettiradi. Ammo yangi mablag‘lar kelishi to‘xtagach, ular g‘oyib bo‘lishadi.